Gökyüzü genelde mavidir. Sorgulayacak, merak edecek bir şey var mı ki? Evet! Bunun nedeni 1911’lere kadar tam olarak anlaşılamamıştı. Aslında gökyüzü biz insanlara mavi görünüyor, onun da nedeni, güneşten dünyaya erişen farklı renklerden oluşan ışık spektrumu (hepsi birlikte beyaz ışık kabul edilir) dünyanın atmosferinde dalga boylarına göre farklı farklı saçılmalara ve yansımalara maruz kalır. Mavi renkli ışık, yeşil ve kırmızıdan daha kısa dalga boyuna sahip olduğu için daha çok dağılım ve saçılım gösterir. (Tyndall etkisi 1859 ve hemen sonrasında Rayleigh saçılımı K1) 1911’de Einstein, havadaki moleküllerin ışığın nasıl dağılmasını sağladığını bilimsel olarak göstermiştir. Ancak iş burada bitmiyor. Mor rengi, maviden daha da kısa dalga boyuna sahip?! İnsan gözünde 3 tip renge daha duyarlı algılayacılar bulunur: mavi, yeşil, kırmızı.
Gökyüzündeki mor ve ötesi renkler, gözümüzdeki kırmızı ve mavi reseptörleri, sarı/yeşil renkler yeşil reseptörleri, mavi renkler de mavi reseptörleri etkilediklerinden gökyüzünü algıladığımız şekilde görürüz. [K1] Gün batımında ise gökyüzü sarı/kızıl görünür çünkü bakış hattımıza, ışık kaynağı (güneş) uzaklaşmış, diğer renkler ve mavi ışık saçılmış, geriye kalan daha sarı/kızıl renk ışık gözümüze ulaşabilmiştir. [K1]
Bu açıklamalarla Mars’ın gökyüzü de mavi görünür. Bazen kızıl görünmesinin nedeni kızıl demir tozunun fırtınalarla Mars göğünü doldurmasıdır. [K1, K2] Yeri gelmişken, aslında güneş de tüm renklere ait ışıkları yaydığı için aslında temelde (biz her zaman öyle algılamasak da) beyazdır! [K3]
Gelelim denize. Deniz, gökyüzü mavi olduğu için, onu yansıttığı için mavi değildir. Yukarıdaki açıklamalara benzer şekilde deniz ve okyanuslarda da ışık dağılır/saçılır (scatter) ve ayrıca su moleküllerince emilime (absorbtion) uğrar [K4]. Kırmızı, sarı, yeşil renk ışık daha çok emilirken mavi ve mor renk ışık daha az emilip geri yansır ve suyun bizim mavi algıladığımız rengini verir. (Mavi görünen suyu şeffaf bir şişeye koysak beyazımsı görürüz.) Ayrıca suyun içinde bulunan diğer moleküller (kum, alivyon, plankton) de emilime, saçılıma ve renklenmeye farklı şekillerde etki eder.
Okyanuslardaki plankton (algae) kolonilerinin içindeki yeşil pigmentli klorofil, kırmızı ve mavi renkli ışığı daha çok emip yeşil ışığı yansıttığı için, plankton zengin suların rengi daha yeşilimsi görünür [K4]. Oksijen üreten planktonlar, dünyanın doğal dengesi için son derece önemli bir varlıktır.
K1: http://math.ucr.edu/home/baez/physics/General/BlueSky/blue_sky.html
K2: https://theconversation.com/curious-kids-why-is-the-sky-blue-and-where-does-it-start-81165
K3: http://solar-center.stanford.edu/SID/activities/GreenSun.html
K4: https://science.nasa.gov/earth-science/oceanography/living-ocean/ocean-color